Theo The New York Times ngày 17-5, có 11 loại vaccine khác nhau đã được cấp phép sử dụng chính thức hoặc khẩn cấp tại ít nhất một quốc gia.
Tuy nhiên, các nước giàu đang hưởng phần lớn lợi ích từ vaccine. Chỉ 0,3% số liều vaccine đã được tiêm trên toàn cầu là ở 29 quốc gia nghèo nhất, nơi chiếm khoảng 9% dân số thế giới.
Tốc độ đó, và tổng lượng vaccine đã được sản xuất cho đến nay (1,7 tỉ liều theo ước tính của Hãng Airfinity), chẳng thấm vào đâu so với nhu cầu của thế giới - khoảng 11 tỉ liều để tiêm cho 70% dân số toàn cầu - ngưỡng cần thiết để đạt miễn dịch cộng đồng, theo ước tính của các nhà nghiên cứu Đại học Duke.
Việc sản xuất đang được tăng tốc, nhưng vấn đề là nguyên liệu thô và các trang thiết bị quan trọng thì lại thiếu. Và nhu cầu vaccine trên thế giới sẽ còn lớn hơn các con số ước đoán hiện tại, vì mục tiêu của vaccine COVID-19 là một mục tiêu di động: nếu các biến chủng nguy hiểm hơn xuất hiện, cần phải chích thêm liều nhắc lại hoặc thậm chí thay đổi công thức vaccine.
Lúc đó nhu cầu sẽ tăng, và các nước sẽ có thêm động lực giữ nguồn cung sẵn có lại dành cho nội địa thay vì chia sẻ. Giải pháp duy nhất là phải tăng nguồn cung ứng vaccine toàn cầu, một bài toán không dễ giải.
Trên trang web của bang Minnesota (Mỹ) có thông tin chi tiết về quy trình vaccine đi từ kho của chính phủ liên bang đến bắp tay công dân ở bang, theo cơ chế phân bổ mỗi tuần.
Nói ngắn gọn, đầu tiên ngành y tế Minnesota phải tính toán số vaccine cần cho đợt triển khai kế tiếp, cũng như tiêm cho ai, nên giao đến đâu, rồi đặt hàng lên chính quyền liên bang vào thứ năm hằng tuần. Việc vận chuyển sẽ mất 1 - 5 ngày. Vaccine được chuyển đến các trung tâm tiêm chủng hoặc cơ sở y tế công, trước khi được phân phối tiếp cho các đơn vị cơ sở để tiêm cho nhân viên y tế và công dân. Nghĩa là mỗi đợt giao - nhận, một lô vaccine sẽ đi qua 3 điểm: kho của chính phủ => điểm tập kết ở Minnesota => điểm tiêm chủng.
Nghe thì đơn giản vậy thôi, nhưng phần lưu ý cho mỗi khâu mới là quan trọng. Mỗi khi có vaccine được chuyển đến địa điểm cuối trong hành trình, các đơn vị phụ trách tiêm phải thiết lập các điểm tiêm nhanh chóng nhưng phải an toàn. Người trực tiếp cầm ống tiêm phải được huấn luyện đầy đủ.
Sở dĩ phải đặt hàng đúng số lượng cần cho từng đợt là vì vaccine được chích rộng rãi ở Mỹ là của Pfizer, vốn phải được tiêm trong vòng 6 tiếng kể từ khi mở lọ và lấy mũi đầu tiên. Mỗi điểm tiêm cũng phải tính toán số lượng người được chích ngừa để tránh lãng phí. Các điểm tiêm, bao gồm hiệu thuốc, phải báo cáo số lượng tiêm về Sở Y tế Minnesota.
Mỗi khâu nói trên đều đòi hỏi cơ sở vật chất sẵn có, năng lực quản trị, nhân lực và vật lực để mỗi thứ diễn ra trơn tru như ý. Đó là chưa tính đến có sẵn nguồn cung vaccine để phân bổ hay chưa. Không phải quốc gia nào cũng có điều kiện như Mỹ, chưa kể tình hình dịch bệnh các nước cũng khác nhau.
Các nước thu nhập thấp và trung bình thiếu đủ thứ, không chỉ tiền mua vaccine mà còn để đảm bảo cơ sở hạ tầng, nhất là nếu dùng vaccine phải trữ cực lạnh theo yêu cầu chuẩn như Moderna (-20°C) và Pfizer (-70°C). Việc vận chuyển và phân phối vaccine Pfizer là một thách thức lớn về hạ tầng và chi phí cho các hệ thống cung ứng y tế, vốn chỉ xử lý vaccine trữ ở nhiệt độ 2°C đến 8°C.
Các nước nghèo dĩ nhiên sẽ gặp trở ngại lớn hơn. Tại Peru có 30 tủ siêu lạnh có thể trữ vaccine Pfizer, nhưng chúng đều nằm ở thủ đô Lima. Những tủ đông này muốn sản xuất mới phải chờ 4-6 tuần, trong khi nhập về thì giá cực đắt: 10.000 - 25.000 USD/chiếc.
Ngoài tiền nong ra còn chuyện năng lực; đến một nước y tế tiên tiến, bảo hiểm toàn dân như Nhật vẫn bị động trước việc triển khai vaccine COVID-19. Theo Hãng tin AP, Nhật đã chắc chắn có 344 triệu liều vaccine, đủ để dùng cho toàn dân từ đây đến cuối năm. Số này gồm 194 triệu liều Pfizer, 120 triệu từ AstraZeneca và 50 triệu của Moderna. Các lô hàng đã chuyển đến Nhật từ tháng 5 này, và khoảng 7 triệu liều hiện vẫn nằm yên trong tủ đông, chưa hề được sử dụng, theo dữ liệu của Bộ Y tế Nhật.
Nguyên nhân, theo giới chức Nhật, là vì không có đủ nhân sự để chích ngừa. Trong khi ở Mỹ, người dân có thể ghé tiệm thuốc tây để dược sĩ tiêm cho, hay ở Anh huy động tình nguyện viên không cần nền tảng y khoa, chỉ cần tập huấn ngắn là được làm người tiêm, thì văn hóa bảo thủ của Nhật không cho phép điều đó. Chỉ có bác sĩ và y tá Nhật được phép là người tiêm vaccine.
Theo AP, các nha sĩ đã tình nguyện được tham gia, thậm chí đã được cấp phép, nhưng chưa có ai được huy động. Ngay cả khi có thêm lực lượng bổ sung này, Chính phủ Nhật vẫn cần phải nới lỏng quy định về nhân sự tiêm chủng hơn nữa, theo tiến sĩ Yasuharu Tokuda - giáo sư y khoa Đại học Tsukuba.
"Chính phủ hành động quá chậm và kém hiệu quả khi đối mặt với đại dịch - Tokuda nói với báo The Japan Times ngày 16-5 - Giờ là lúc tập trung đẩy nhanh tiến độ tiêm chủng để phòng hậu quả thảm khốc sau này. Dược sĩ và sinh viên y khoa có thể được tập huấn để làm nhân sự tiêm chủng khẩn cấp".
Tính đến ngày 13-5, hơn 5,59 triệu liều vaccine (đến nay Nhật mới chỉ dùng Pfizer) đã được tiêm ở Nhật, trung bình 65.000 mũi/ngày tính từ khi chiến dịch tiêm chủng diện rộng bắt đầu vào ngày 17-2. Tokyo đặt mục tiêu chích đủ 2 mũi cho khoảng 36 triệu người từ 65 tuổi trở lên trước ngày 31-7, nhưng nhiều chính quyền địa phương cho biết sẽ không đạt được tiến độ này.
