Quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá: Những thách thức và giải pháp

Chiều ngày 25/11, tại TP Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa), Hội nghị về quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức, đã diễn ra với sự tham gia đông đảo của đại diện ngành nông nghiệp và ban quản lý cảng cá từ 28 tỉnh, TP ven biển trên toàn quốc.

Trong báo cáo về quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá, ông Nguyễn Văn Trung, Trưởng phòng Quản lý tàu cá và cơ sở dịch vụ hậu cần nghề cá (Cục Thủy sản), thông báo rằng đến tháng 10/2023, cả nước có tổng cộng khoảng 83.427 tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên. Tuy nhiên, chỉ có 72.217 chiếc đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFisbase, trong đó có 29.341 chiếc có chiều dài từ 15m trở lên. Còn lại, khoảng 11.210 tàu chưa đăng ký giảm 3.393 chiếc so với tháng 12/2022, do hư hỏng hoặc không còn tồn tại trên thực tế.

Năm 2023, Bộ NN-PTNT công bố 76 khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá trên địa bàn 28 tỉnh, thành phố ven biển, với tổng sức chứa khoảng 50.000 tàu cá. So với quy hoạch được phê duyệt, số khu neo đậu mới đạt 56,85%, công suất neo đậu tàu thuyền mới đạt 52,56%, và 53,48% tổng số tàu cá. Đối với số khu neo đậu tránh trú bão công bố mới, con số là 48,63% quy hoạch, công suất là 43%, và 43,76% tổng số tàu cá của cả nước. Điều này thể hiện tiến độ đầu tư xây dựng khu neo đậu tránh trú bão đang diễn ra chậm hơn so với mục tiêu quy hoạch, tăng nguy cơ thiệt hại khi có bão.

Mặc dù đã có sự giảm lượng tàu cá khai thác thủy sản theo định hướng phát triển, nhưng cơ sở hạ tầng vẫn đối mặt với những thách thức. Các dự án đầu tư công cho cảng cá và khu neo đậu đã được phê duyệt và khởi công trong năm 2023, tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế như quy mô và công suất không đáp ứng được yêu cầu quy hoạch.

Có nhiều cảng cá đã được xây dựng từ lâu, không đáp ứng đầy đủ các tiêu chí quy định theo Luật Thủy sản 2017. Duy tu, sửa chữa định kỳ còn hạn chế, gây khó khăn cho tàu cá ra vào cảng, neo đậu và bốc dỡ hàng hóa. Hình thức tổ chức và bộ máy quản lý cảng cá ở các địa phương còn không thống nhất và nguồn nhân lực thiếu chuyên môn, đào tạo chưa đầy đủ.

Thiếu cơ sở dữ liệu và quản lý khai thác thủy sản

Bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác quốc tế, Cục Kiểm ngư, lưu ý rằng công tác quản lý khai thác theo chuỗi ở các cảng cá vẫn còn nhiều hạn chế. Cụ thể, các cảng thiếu cơ sở dữ liệu đầu ra, đầu vào và giám sát sản lượng, dẫn đến việc mua bán và quản lý nguyên liệu đầu vào chưa được kiểm soát chặt chẽ. Bà Nhung nhấn mạnh vấn đề gộp loại thủy sản khiến việc theo dõi sự tăng giảm sản lượng trở nên khó khăn.

Đại diện của các tỉnh như Bình Định, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng chỉ ra tình trạng ô nhiễm môi trường chưa được xử lý triệt để, và ngư dân vẫn tiếp tục thói quen thải nước chế biến và rác xuống khu neo đậu, gây khó khăn cho tàu thuyền khi ra vào cảng.

Đầu tư và xây dựng cảng cá chuyên dụng

Ông Nguyễn Trung Hiếu, Phó giám đốc Trung tâm Quản lý - khai thác các công trình thủy sản tỉnh Khánh Hòa, đề xuất việc tăng cường tuyên truyền và nâng cao ý thức cộng đồng để xây dựng cảng cá "xanh". Ông Hiếu nhấn mạnh việc tổ chức cam kết bảo vệ môi trường và xử lý nghiêm các vi phạm để tạo ra hiệu quả răn đe.

Tại hội nghị, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, yêu cầu Cục Thủy sản, Cục Kiểm ngư và các tỉnh ven biển phải đầu tư và triển khai mô hình cảng cá chuyên dụng, đấu giá hải sản tại các cảng cá để nâng cao giá trị sản phẩm khai thác. Ông cũng đề xuất xây dựng phần mềm cơ sở dữ liệu về các cảng cá, kết nối hệ thống cảng cá để chia sẻ thông tin và phục vụ công tác quản lý.

Ông Tiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tập huấn và hướng dẫn ngư dân về các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới như kỹ thuật bảo quản sản phẩm trên tàu cá, cũng như kỹ thuật khai thác thủy sản để tăng năng suất. Việc quản lý và truy xuất nguồn gốc thủy sản tại cảng cá được đánh giá là quan trọng để đạt được chuẩn thẻ vàng EC, và đề xuất tăng cường công tác quản lý an toàn thực phẩm và môi trường tại cảng cá.

Bích Hà